نوای بدون ترجمه سازها

بازتاب گسترده حضور ارکستر سمفونیک تهران به رهبری نادر مشایخی در فستیوال شرقی که سال گذشته در  اوزنابروک و دیگر شهرهای آلمان‌، برگزار شد؛ زمینه تبادل فرهنگی میان دو کشور را فراهم کرد.

 این ارکستر‌، در افتتاحیه فستیوال شرقی‌، با هشتاد نوازنده ایرانی و با خوانندگی سالار عقیلی، قطعاتی از چایکوفسکی، بتهوون، حسن ریاحی و نادر مشایخی را اجرا کردند.

امسال بار دیگر هدف از برپایی فستیوال شرقی‌، که ایجاد بستری مناسب برای گفتمان میان فرهنگهاست‌، با حضور ارکستر سمفونیک اوزنابروک در تهران‌، محقق شد.

در آمد اول: تاریخچه ای درباره ارکستر سمفونیک اوزنابروک
ارکستر سمفونیک اوزنابروک در سال 1919 یعنی تنها یک سال بعد از پایان جنگ جهانی اول و در زمانی که دوران بیکاری و بحران اقتصادی بود‌، تأسیس شد و به جز 3 سال توقف در کار ارکستر که به دلیل تخریب تالار کنسرت و تئاتر که هنگام بمباران شهر روی داد، این ارکستر تا امروز فعال بوده است.

ارکستر سمفونیک اوزنابروک تاکنون توسط 5 رهبر هدایت شده که اسامی آنها عبارت است از: برونو هگمن،  هانز فینگر‌، ژان فرانسوا مونارد‌، لوتار کوئینگز و هرمان بویمر. بویمر از آوریل 2003به‌عنوان رهبر ارکستر سمفونیک اوزنابروک انتخاب شده. وی با عملکرد خلاق و قوی خود در ارکسترسمفونیک اوزنابروک،  از مه ۲۰۰۴ در سمت مدیر عمومی موسیقی در این شهر مشغول به کار است.

وی در بیله‌فلد به دنیا آمد و در درتمولد و لایپزیک به آموختن پیانو، ویلن سل، ترومبون و آهنگسازی پرداخت. او از سال ۱۹۹۲ تا ۲۰۰۳، در ارکستر فیلارمونیک برلین نوازنده ترومبون  بود. وی با گروه‌ها و ارکسترهایی چون دویچه کامرفیلارمونی در برمن، ارکستر سمفونیک رادیویی اسلو، ارکستر سمفونیک بمبرگ، جشنواره موسیقی راینگا و...همکاری کرده،  اما اجرای او از «دلقک دیوانه» اثر شوئنبرگ از بهترین کارهای او محسوب می شود.

وی همچنین با تعدادی از ارکسترهای جوانان در اجراها همکاری می‌کند. پروژه «تئاتر متحرک» او در اوزنابروک که پروژه‌ای با حضور جوانان است‌، نیز بسیار مورد توجه قرار گرفته است. از دیگر آثار او می توان به سمفونی‌های شماره ۱ و ۲ اثر کارل هولز اشاره کرد که با ارکستر سمفونیک بمبرگ ضبط شده و سمفونی‌های ژوزف بُهوسلاو فورستر  با همراهی ارکستر سمفونیک اوزنابروک‌، اشاره کرد.

به طور کلی یکی از ویژگی‌های رهبران ارکستر اوزنابروک این است که علاوه بر استفاده از موسیقی دوران کلاسیک و رمانتیک، بر قطعات معاصر در برنامه‌شان تأکید کرده و  برای رشد آهنگسازان جوان نیز تلاش می‌کنند.

یکی دیگر از ویژگی های ارکستر اوزنابروک این است که به آموزش موسیقی نیز توجه فراوانی دارد.به همین دلیل از سال 2004‌، با آغاز طرح ابتکاری «تئاتر متحرک» گام‌های نوینی در راه این هدف برداشته شده. همچنین اعضای ارکستر علاوه بر تدریس در مدارس موسیقی اوزنابروک‌، به دانش آموزان اجازه می‌دهند که تمرین‌های ارکستر را ببینند. شاید به همین دلیل بازدید از تمرینات این ارکستر در تهران نیز برای عموم آزاد بود.

در آمد دوم: انتقال پیام صلح

ارکستر سمفونیک اوزنابروک اولین ارکستر غربی است که هفته گذشته در تهران به اجرای برنامه پرداخت. 

به گفته مسئولان برگزاری این کنسرت‌، ارکستر سمفونیک اوزنابروک‌، برای انتقال پیام‌ تفاهم بین‌المللی از طریق اجرای ارکستر سمفونیک اوزنابروک‌، به تهران آمد. 59  نوازنده آلمانی و 6نوازنده ایرانی از اعضای این ارکستر بودند.

میشاییل درایر رییس جشنواره مورگن ‌لند که در آلمان برگزار می‌شود،‌ بانی حضور ارکستر اوزنابروک در ایران است. او می‌گوید: "حدود دوسال پیش در سفری که به ایران داشتم، با موسیقی سنتی آشنا شدم و در همان سفر بود که اجرایی از ارکستر سمفونیک تهران به رهبری نادر مشایخی را دیدم و پس از آن ارکستر سمفونیک تهران را به آلمان دعوت کردیم تا کنسرتی را در اوزنابروک برگزار کنند که اجرایی مشترک با هم داشتیم."

وی اجرای  این کنسرت‌ را ادامه اجرای موفق نوازندگان ایرانی در فستیوال شرقی دانست و افزود:" برای من مهم بود که  اجرای ارکستر سنفونیک تهران، تنها اتفاق فرهنگی بین دو کشور نباشد و این تبادل و همکاری‌ فرهنگی ادامه پیدا کند. به همین دلیل با وجود مشکلات و انتقاداتی که در آلمان برای حضور ما در ایران مطرح بود، اعضای ارکستر پذیرفتند که در ایران کنسرتی را اجرا کنند."

هرمان بویمر، رهبر ارکستر سمفونیک اوزنابروک  در پاسخ به این سوال که چرا تنها دو اجرا در ایران داشتید می‌گوید: "ارکستر اوزنابروک، گروهی نیست که دائم در سفر باشد، به همین دلیل ما با اعلام سفر به ایران با سوالات وانتقاد‌های مختلفی روبرو شدیم اما حالا خوشحالم که در ایران هستم."

این ارکستر هفتم شهریور در تالار وحدت و هشتم شهریور در مجموعه فرهنگی هنری فرهنگستان هنر‌، به اجرای برنامه پرداختند. در این کنسرت 2 ساعته‌، قطعاتی از لودیگ وان بتهوون، یوهان برامس، به شکل ارکستر و کنسرتویی از الگار با تکنوازی ویلن یکی از اعضای ارکستر به نام جولیان استکل اجرا شد.

 اورتور لئونوره شماره ۳ یکی از چهار اورتوریی است که توسط آهنگساز آلمانی؛ لودیگ وان بتهوون، برای تنها اپرایش که فیدلیو نام دارد‌، نوشته شده است. از زمانی که بتهوون تصنیف فیدلیو را آغاز کرد تا زمانی که آخرین بازبینی و تغییرات را بر روی آن انجام داد، ده سال طول کشید تا آن را تکمیل کند به همین دلیل بتهوون این اثر را سخت ترین اثر خود دانسته است.

سازبندی لئونوره شماره ۳ برای دوفلوت، دو ابوآ، دو کلارینت، دو باسن، چهار هورن، دو ترومپت، سه ترومبون، تمیپانی و سازهای زهی انجام شده است.

سمفونی شماره ۴ نیز آخرین سمفونی‌ آهنگساز قرن 19 آلمان، یوهان برامس، است و در نظر بسیاری شاهکار بزرگ او محسوب می‌شود. سازبندی آن برای دو فلوت (یکی از آنها دوبلِ پیکولو است)، دو ابوآ، دو کلارینت، دو باسن، یک کنتراباسن، چهار هورن فرانسوی، دو ترومپت، سه ترومبون، تیمپانی، مثلث و سازهای زهی انجام شده است.

کنسرتو برای ویلن سل و ارکستر در می مینور اثر آهنگسازِ انگلیسی دوره رمانتیک، سِر ادوارد اِلگار، یکی از قطعاتِ ویژه ویلن سل است که بیش از آثار دیگر اجرا شده است.  الگار در نامه‌ای به یکی از دوستانش درباره این قطعه که در زمان جنگ جهانی دوم نوشته شده‌، می‌گوید: "نمی‌توانم زمانی که این سایه مهیب بر ما سنگینی می‌کند، کار واقعی‌ای انجام دهم". به همین دلیل عده‌ای این کنسرتو را اصل سوگواری‌ برای دنیای از دست رفته پیش از جنگ می دانند.

رهبر ارکستر سمفونیک اوزنابروک  در پاسخ به اینکه چرا قطعات معروف تری از موسیقی کلاسیک که برای مخاطب ایرانی آشنا‌تر است، اجرا نشده، می‌گوید:"  اجرای برخی از قطعات  احتیاج به گروه کر داشت و برخی دیگر هم به تمرین و هماهنگی بیشتری نیاز داشت. علاوه بر این قطعه برامس یکی از مشکل‌ترین قطعه‌هاست."

این گروه که  پس از یک تعطیلات 6 هفته ای به ایران سفر کرده‌اند، تنها از طریق نادر مشایخی با موسیقی ایران و نه موسیقی سنتی  ایرانی آشنایی دارند . وی  درباره 6 نوازنده ایرانی که همراه گروه نواختند را  بسیار حرفه ای می‌داند و کارشان را تحسین می‌کند.

پیش از این گفته می شد که ارکستر اوزنابروک، سمفونی مولانا ساخته نادر مشایخی را به همراه آواز شهرام ناظری اجرا می ‌کند که اجرای این قطعه از برنامه‌ها حذف شده است .
 اما او می‌گوید:« احتمالا سال آینده با دعوت از آقای ناظری به جشنواره اوزنابروک آلمان،  برنامه مشترکی اجرا ‌می‌کنیم."

شهرام ناظری در حال حاضر برای اجرای کنسرت خود برای اجرای برنامه در اروپا  به سر می‌برد.

درآمد سوم: یک اتفاق مهم

گروه ارکستر سمفونیک اوزنابروک آلمان  در حالی ایران را ترک می‌کند که از دو اجرای خود  بسیار راضی به نظر می‌رسد و هرچند که  عدم اطلاع رسانی مناسب‌ و تعداد محدود اجرا‌ها، پاسخگوی علاقه‌مندان و هنرمندان عرصه موسیقی نبود اما این دو اجرا مورد توجه هنر دوستان بسیاری قرار گرفت؛کسانی که دیدن اجرای صحنه و زنده یک ارکستر غربی در ایران را اتفاقی مهم دانسته و به ارزش‌ها و نتایجی که در بر خواهد داشت‌، امیدوارند.